In Nederland zijn we ware liefhebbers van koffie. We drinken het liefste meerdere kopjes koffie per dag; de gemiddelde dagelijks koffie inname ligt op ongeveer 6,5 miljoen liter. Heb je je wel eens afgevraagd hoe koffie gemaakt wordt? Heb je bijvoorbeeld enig idee hoe een pak koffie in de supermarkt terecht komt? Over de productie van koffie heeft Albert Heijn een interessant filmpje gemaakt:
In bovenstaande filmpje brengt Albert Heijn een bezoek aan een koffieplantage in Honduras. Dit is één van de landen waarin de koffieproductie behoorlijk hoog ligt. Dat is te danken aan de hoeveelheid van koffieplantages in het land. Hoe zijn de omstandigheden op een dergelijke plantage? Hoeveel mensen werken er op koffieplantages? Hebben deze koffieplantages met bepaalde keurmerken te maken? En in welke landen vind je zoal plantages? In dit artikel zetten we alle relevante informatie omtrent koffieplantages op een rijtje.
Wat is een koffieplantage precies?
Een koffieplantage is – over het algemeen – een behoorlijk grote plantage met onwijs veel koffieplanten. Zie bovenstaande foto ter impressie.
Aan de koffieplanten groeien koffiebessen; deze bessen worden uiteindelijk verwerkt tot koffiebonen. Die koffiebonen kan je in de supermarkt kopen en vervolgens in jouw koffiemachine gebruiken. Hoe dit volledige proces verloopt, kan je in bovenstaande video grotendeels zien.
Op de koffieplantage worden de koffieplanten in de watten gelegd. De planten moeten namelijk een lange rijpperiode doorstaan; het duurt gemiddeld 8 tot 12 maanden voordat een koffiebes van een koffieplant geplukt kan worden. Bij een koffieplantage is men dan ook druk bezig om de koffieplanten te vertroetelen, zodat deze op een ideale manier kunnen groeien en kunnen rijpen. Aangezien de koffieplantages over het algemeen behoorlijk groot zijn, betekent dit dat de werkzaamheden op een koffieplantage behoorlijk arbeidsintensief zijn.
Waar bevinden de koffieplantages zich?
Momenteel wordt ongeveer 30% van alle koffie in Brazilië gemaakt. In Brazilië zijn onwijs grote koffieplantages te vinden met een ontelbare hoeveelheid koffieplanten. Ook in andere Zuid-Amerikaanse landen, op Madagaskar, in Ethiopië, in Vietnam en in Indonesië zijn koffieplantages te vinden.
In onderstaande lijst hebben wij de top 10 landen met koffieplantages op een rijtje gezet:
- Brazilië
- Colombia
- Indonesië
- Vietnam
- Mexico
- Ethiopië
- India
- Guatemala
- Ivoorkust
- Oeganda
Leuk detail: Europa herbergt maar liefst één koffieplantage. Het klimaat in Gran Canaria, specifiek in de Agaete vallei, is geschikt voor het verbouwen van koffieplanten. In dit gedeelte van Europa is dan ook de enige Europese koffieplantage te vinden.
Het is daarbij goed om te weten dat alle landen verschillende koffiesoorten produceren. De uiteindelijke smaak van de koffie is namelijk afhankelijk van het klimaat, de leefomgeving en overige plaatsgebonden aspecten. Een koffieboon uit Oeganda smaakt hierdoor anders dan een koffieboon uit Brazilië.
In de bovengenoemde regio’s/landen is er sowieso sprake van een gunstig klimaat voor de koffieplanten. Ook het landschap is voor koffieplanten optimaal; koffieplanten groeien bij voorkeur op een grote hoogte. Daarbij is het goed om te weten dat er twee soorten koffiebonen bestaan: Arabica koffiebonen en Robusta koffiebonen. Hieronder bespreken we in het kort de belangrijkste kenmerken van deze koffiebonen en bijbehorende koffieplanten.
Arabica bonen
De Arabica koffieplanten zijn terug te vinden in Zuid-Amerika, Azië en in delen van Midden-Amerika. Het belangrijkste voor deze koffieplanten is dat ze op grote hoogte kunnen groeien. De gemiddelde hoogte waarop een koffieplant met Arabica bessen staat, is 1500 meter. Dit betekent tegelijkertijd dat deze koffieplanten dus slechts in bepaalde landen volledig tot rijping kunnen komen.
Doordat de Arabica bonen op grote hoogtes moeten groeien, bevinden zich de koffieplantages dus ook op grote hoogtes. Dit heeft tot gevolg dat deze koffieplantages niet vlak zijn, maar juist uitgestrekt over allerlei heuvels en bergen liggen:
Robusta bonen
In tegenstelling tot de Arabica koffieplanten hoeven de Robusta koffieplanten niet op grote hoogte te groeien. Deze planten bevinden zich in lager gelegen gebieden, maar ook deze koffieplanten bevinden zich met name in Zuid-Amerika. In dat gedeelte van de wereld is het klimaat namelijk optimaal voor de koffieplanten.
Doordat de Robusta koffieplanten op lagere hoogte groeien, komen zij meer in aanraking met bijvoorbeeld ziekten en insecten. Om dit te voorkomen, bouwen de Robusta koffieplanten een behoorlijke weerstand op. Dat zorgt er uiteindelijk voor dat een Robusta koffieboon meer cafeïne bevat dan een Arabica koffieboon.
Welke werkzaamheden worden op een koffieplantage uitgevoerd?
Nadat de koffieplanten op de koffieplantage geplant zijn, is het een kwestie van goed onderhouden. De planten hebben water nodig, maar gelukkig regent het relatief veel op de plekken waar de koffieplanten staan. Tijdens het groeiproces worden de koffieplanten soms bijgeknipt; hierdoor worden de koffieplanten niet groter dan 2,5 meter.
Leuk detail: na 4 of 5 jaar worden de koffieplanten meestal volledig tot de grond bijgeknipt. De oudere takken worden op deze manier verwijderd, zodat de koffieplant weer optimaal kan gaan groeien. Een gemiddelde koffieplant kan zo’n 30 jaar oud worden.
Aan de koffieplanten gaan vanzelf koffiebessen groeien. Deze bessen worden uiteindelijk bewerkt, zodat er koffiebonen ontstaan. Het duurt echter een tijdje voordat deze bessen bewerkt kunnen worden; een gemiddelde koffiebes moet namelijk 8 tot 12 maanden rijpen. Als de koffiebessen rijp zijn, kunnen ze geplukt worden.
Dat is direct de belangrijkste taak op een koffieplantage; je kunt je ongetwijfeld goed voorstellen dat dit een arbeidsintensieve klus is. In de genoemde landen hebben ze namelijk niet allemaal de beschikking over moderne en gemotoriseerde apparaten. Nee, het plukken van de koffiebessen is op de meeste plantages handwerk. Dit is behoorlijk zwaar werk; hierdoor is niet iedereen geschikt om op een koffieplantage te werken. Op de plantages in deze landen zie je vaak dat hele families werkzaam zijn. De families komen tijdens de oogsttijd bij elkaar, ondersteunen elkaar en zorgen er samen voor dat alle bessen geplukt worden.
Het is daarbij wel van belang dat de juiste bessen geplukt worden. Niet elke bes is namelijk op hetzelfde moment rijp. Bij het plukken van de koffiebessen kan er onderscheid gemaakt worden tussen verschillende oogstmethoden:
- Strippen; hierbij worden complete takken in één keer leeggeplukt. Dit betekent dat zowel rijpe- als onrijpe bessen geplukt worden
- Selectieve oogst; hierbij beoordelen de plukkers of een koffiebes rijp is of niet. Is de koffiebes rijp? Dan wordt deze geplukt. Onrijpe koffiebessen blijven aan de koffieplant hangen.
Tijdens het plukken worden de bessen vaak in een mand gestopt. Deze mand is vastgemaakt aan een riem; deze riem wordt vervolgens om het middel van de plukker gedaan. Ook hierdoor is het plukken van koffiebessen een behoorlijk pittige klus.
Deze manden worden vervolgens in een grote bak geleegd; deze bak gaat naar een ‘fabriek’ waarbij de bessen verwerkt worden tot koffiebonen. Daarbij speelt onder meer de branding een belangrijke rol; lees hier meer over de branding van de koffiebonen.
Hoeveel mensen werken op een plantage?
Het is lastig om een concreet antwoord te geven op deze vraag. Het antwoord is namelijk afhankelijk van de grootte van de koffieplantage en daarmee van het aantal koffieplanten.
Om een voorbeeld te geven:
- Op een plantage met 3 miljoen koffiebomen werken zo’n 150 mensen. Dit betekent dat één medewerker gemiddeld 20.000 koffieplanten onder zijn/haar hoede heeft.
Zoals gezegd werken op sommige plantages ook volledige families. Deze families leven volledig van de opbrengsten van de koffie. Verdient een koffieplantage goed? Nou, het verdient in ieder geval beter dan tientallen jaren terug. Dat heeft te maken met de komst van verschillend keurmerken.
Koffieplantage keurmerken
In de afgelopen jaren zijn meerdere misstanden aan het licht gekomen. Zo werden in 2016 18 medewerkers van een koffieplantage in Brazilië gered. Op deze koffieplantage moesten ze zeven dagen in de week werken. Per dag moesten ze zo’n 11 uur werken, waarbij ze betaald kregen op basis van het gewicht van de koffiebonen. Ze kwamen er echter achter dat ’s nachts alle koffiebonen ‘verdwenen’, waardoor ze structureel te weinig uitbetaald kregen. Nadat de Braziliaanse overheid hier achter kwam, werd de plantage al snel in beslag genomen. Daarbij bleek ook dat de plantage het keurmerk van Starbucks droeg, terwijl Starbucks al jaren geen zaken meer met deze plantage deed.
Het keurmerk van Starbucks is één van de vele keurmerken die tegenwoordig bestaan. In Nederland bestaan bijvoorbeeld de volgende keurmerken op het gebied van koffie:
- Fairtrade
- Rainforest
- Alliance UTZ
- Biologisch
- EKO
Sommige keurmerken hebben betrekking op het milieu (Rainforest), terwijl andere keurmerken zich richten op de werkomstandigheden op de koffieplantage (Fairtrade).
Als je in de supermarkt een zak koffiebonen koopt, kan je er van uit gaan dat de bonen op een duurzame manier verbouwd zijn. Voor de zekerheid kan je altijd op de verpakking van de koffiebonen checken welke keurmerken daarop vermeld staan.
Werkomstandigheden op een koffieplantage
Door de bovengenoemde kenmerken zijn de werkomstandigheden op de koffieplantage verbeterd. De medewerkers van de koffieplantages krijgen standaard bijvoorbeeld voldoende te drinken en krijgen bescherming tegen de felle zonnestralen. Veel koffieplantages liggen vlakbij de evenaar, waardoor de temperaturen onwijs hoog op kunnen lopen.
De werkomstandigheden zijn dus steeds beter geworden, maar alsnog komen er regelmatig misstanden voor. Grote bedrijven kunnen dergelijke misstanden absoluut niet gebruiken en selecteren de koffieplantages dus onwijs nauwkeurig. Bovendien controleren zij de werkomstandigheden op de plantages en zorgen zij voor prettige werkomstandigheden.
Desalniettemin is het werken op een koffieplantage arbeidsintensief en zwaar. Dankzij de hardwerkende medewerkers van de koffieplantages kunnen wij van de heerlijke koffie genieten. Onze dank gaat dan ook uit naar de koffieplantages en de medewerkers!
