Koffie

Op deze pagina

Wereldwijd is koffie één van de populairste drankjes. In Nederland drinken we graag koffie, Arabieren drinken graag koffie en Zuid-Amerikanen drinken graag koffie. De manier waarop we allemaal onze koffie drinken, verschilt van persoon tot persoon.

Dat is dan ook de ‘kracht’ van koffie. Je kunt dit drankje in tal van varianten drinken, terwijl ook geen enkele koffieboon hetzelfde is. Al met al is elk kopje koffie op z’n eigen manier uniek.

Maar, waar komt koffie precies vandaan? Hoe wordt koffie gebrand? Hoe komt de smaak van koffie tot stand? In welke vormen wordt koffie verkocht? En tussen welke soorten koffie kun je kiezen? Op al deze vragen geven we in dit artikel een uitgebreid antwoord.

Wat is koffie?

Koffie is een warm genuttigde drank die uit twee bestanddelen bestaat:

Water
Koffiebonen

Deze twee bestanddelen worden gemengd, waardoor koffie de kenmerkende zwarte/bruine kleur krijgt. In de koffiebonen zelf zitten echter veel meer bestanddelen. Zo bevat elke koffieboon een bepaalde hoeveelheid cafeïne; dit een opwekkende stof met meerdere, mogelijke bijwerkingen.

Waar komt koffie vandaan?

Volgens verhalen werd in de 10^e of 11^e eeuw voor het eerst een koffieplant gevonden. Dit gebeurde in het Afrikaanse land Ethiopië. In dat land werden voor het eerste kopjes koffie gedronken.

Enkele eeuwen later begon dit drankje met een ware opkomst. Eerst ging dit drankje naar het land Jemen toe, waarna ook Perzië, Turkije, Syrië en Egypte zouden volgen.

In het Midden-Oosten en Afrika werd koffie al snel populair. Dit was in de tijd dat boten de gehele wereld over voeren; op deze manier kwamen Europeanen ook in aanraking met dit drankje.

In de zeventiende eeuw begonnen Europeanen serieuze hoeveelheid koffie te importeren. Italië nam hierbij een leidende houding in; in 1615 werd bijvoorbeeld al het eerste koffiehuis in Venetië geopend. Andere landen zouden nadien volgen; in 1663 werd het eerste koffiehuis in ons land geopend.

Door de eeuwen heen is koffie wereldwijd populair geworden. De manier waarop men koffie drinkt, is door de jaren heen wel behoorlijk veranderd. Het mooie hierbij is dat elk continent (en ook land) de koffie op een unieke manier drinkt. Dit heeft niet alleen betrekking op het drinkgedrag, maar ook op de smaak van de koffie. Arabische koffie heeft bijvoorbeeld een andere smaak dan de koffie die we in Europa drinken.

Hoe wordt koffie gemaakt?

Om koffie te kunnen maken, is een speciale plant nodig: de koffieplant. Aan deze plant groeien zaden, waarmee de koffie verkregen kan worden. Enigszins verwarrend is dat deze zaden ‘koffiebonen’ genoemd worden. In werkelijkheid gaat het dus om zaden.

Van zaad tot koffiebes

Deze zaden groeien aan de koffieplant uit tot een koffiebes. De koffiezaden hebben zo’n 8 tot 12 maanden nodig om uit te groeien tot een volwaardige koffiebes. Deze bessen worden vervolgens van de koffieplanten geplukt. Dit is behoorlijk arbeidsintensief, aangezien het plukken van de bessen met de hand plaatsvindt.

De koffiebes zelf bestaat uit twee onderdelen: de koffiebon en het vruchtvlees. Het vruchtvlees is overbodig, aangezien alles draait om de koffieboon. Om deze koffieboon van het vruchtvlees te ontdoen, kan een boer uit twee methodes kiezen:

Washed: bij deze methode wordt stromend water gebruikt. De koffiebessen worden in het stromende water gehouden, waarna het vruchtvlees van de koffieboon afvalt.
Unwashed: bij deze methode maakt men gebruik van het zonlicht. De koffiebessen worden in de zon neergelegd, waarna ze volledig opdrogen. Op het moment dat de bessen opgedroogd zijn, is het mogelijk om de koffieboon uit de bes te drukken.

Van koffieboon tot koffie

Door bovenstaande stap is de koffiebes omgetoverd tot een koffieboon. De volgende stap is het sorteren van alle koffiebonen. Hierbij ziet een koffieboer graag grote koffiebonen; des te groter een koffieboon is, des te beter de kwaliteit is.

Nadat de koffiebonen op grootte gesorteerd zijn, worden de bonen gebrand. Een koffieboer kan hierbij kiezen tussen drie gradaties:

Lichte branding: bij een lichte branding worden de koffiebonen niet al te lang gebrand. Het gevolgd is dat de bonen een frissere en ietwat zure smaak hebben.
Medium branding: bij een medium branding worden de koffiebonen net iets langer gebrand. De smaak is hierdoor iets diverser dan bij een lichte branding.
Donkere branding: bij een donkere branding worden de koffiebonen lang gebrand. Deze lange branding zorgt voor een meer bittere smaak.

Door de koffiebonen te branden, worden de suikers in de koffiebon gekarameliseerd. Dát zorgt ervoor dat de koffiebonen de kenmerkende bruine kleur krijgen.

Nadat de koffiebonen gebrand zijn, kunnen de koffiebonen aan de consument verkocht worden. Voordat dit gebeurt, kiezen sommige koffieboeren en merken ervoor om de bonen met elkaar te mengen. Op die manier ontstaat een melange met een rijkere- en diverse smaak.

Twee soorten koffieplanten

Lang niet overal op de wereld groeien koffieplanten. De planten groeien namelijk alleen op bepaalde hoogte en in bepaalde klimaten. Wereldwijd gezien bestaan er echter twee soorten koffieplanten:

Arabica: de Arabica koffie is de populairste koffie wereldwijd. De planten van Arabica koffieplanten groeien op extreme hoogte, waardoor deze minder in contact komen met parasieten. De planten hoeven hierdoor minder bewerkt te worden, waardoor de planten minder cafeïne bevatten.
Robusta: de Robusta koffieplanten groeien ook op lagere hoogte. Om ook op een lagere hoogte te groeien, beschikken de Robusta koffieplanten over een sterk afweersysteem. Door dit systeem hebben de Robusta koffiebonen een sterkere smaak. De bonen bevatten ook twee keer zoveel cafeïne als de Arabica koffiebonen.

Rondleiding op een koffieplantage

Het proces van koffiezaadje tot aan koffieboon is een arbeidsintensief proces. Het is een proces waarbij de koffieboer veel werk moet verrichten. Hoe dit allemaal in werkelijkheid er uit ziet, zie je in onderstaande video. In deze video krijg je van de Albert Heijn een virtuele rondleiding op een koffieplantage in Honduras:

Hoe komt de smaak van koffiebonen tot stand?

Als je naar het huidige aanbod van koffiebonen kijkt, zie je tal van smaken voorbij komen. Dat er zoveel smaken aangeboden kunnen worden, lijkt in eerste instantie opmerkelijk. Elke koffie wordt immers van dezelfde soort koffiebonen gemaakt. Dat klopt, maar er kan aan deze koffiebonen het nodige bewerkt worden:

Brandingsproces: het brandingsproces is van grote invloed op de smaak van de koffiebonen. Hierbij geldt dat een donkere branding een intensere smaak met zich mee brengt. Mocht je de voorkeur aan milde koffie geven, kies je dus het beste voor koffiebonen met een lichte branding.
Maalgraad: niet alleen de branding is van grote invloed, maar ook de maalgraad. Als je voor een grove maling kiest, komen de zure accenten tot ontplooiing. Bij een fijnere maling komen daarentegen de bittere accenten tot ontplooiing.
Soort koffiebonen: zoals je hierboven hebt kunnen lezen, bestaan er twee soorten koffiebonen. De beide soorten koffiebonen brengen een significant andere smaak met zich mee. Sommige merken kiezen overigens voor een melange. Dit betekent dat de Arabica- en Robusta koffiebonen met elkaar gemengd worden. De smaak wordt hierdoor nog diverser en voller/rijker.
Manier van koffie zetten: ook de zetmethode is van grote invloed op de smaak van de koffie. Het maakt veel verschil uit of je een volautomatische espressomachine gebruikt óf een filterkoffiezetapparaat.
Hoeveelheid koffie: eerder in dit artikel heb je kunnen lezen dat een kopje koffie een mengsel van water en koffiebonen is. De exacte verdeling van dit mengsel is óók van invloed op de smaak. Als je meer water toevoegt, wordt de smaak van de koffie milder.
Temperatuur: op het moment dat de koffie afkoelt, lossen meerdere stoffen in de koffie zich op. Dit betekent dat de smaak minder intens en vol wordt. Alleen al om deze reden is het aan te raden om koffie altijd op de juiste temperatuur te drinken.
Extractietijd: tot slot speelt ook de extractietijd een bepalende rol. De extractietijd is de tijd dat de koffie en het water met elkaar in aanraking komen. Des te langer deze aanraking is, des te meer smaken er uit de koffieboon onttrokken worden. Dat komt de smaak alleen maar ten goede.

Al deze factoren laten één ding zien: het is lastig om het perfecte kopje koffie te zetten. Je hebt daarbij niet alleen met bovenstaande aandachtspunten te maken, maar óók met de persoonlijke voorkeuren. Jij drinkt je koffie mogelijk heel anders dan je partner.

Hoe wordt koffie bereid?

Om een lekker kopje koffie te kunnen zetten, heb je meerdere benodigdheden nodig.

Ten eerste heb je uiteraard koffie nodig. Ga je hierbij voor normale koffiebonen? Geef je de voorkeur aan koffiecups, koffiecups of ESE servings? Of geef je de voorkeur aan filterkoffiezetapparaat? De keuze hiervoor wordt bepaald door het apparaat dat je in je keuken hebt staan. Je moet het soort koffie volledig afstemmen op het apparaat.

Hoeveel schepjes koffie bij filterkoffie

Ten tweede heb je water nodig. Hoeveel water je toevoegt, is afhankelijk van de gewenste smaak. Voor een krachtig kopje koffie zou je naar verhouding weinig water toe moeten voegen.

Ten derde heb je het juiste koffieservies nodig. Wat het juiste koffieservies is, hangt vooral van de koffiesoort af. Wil je bijvoorbeeld een cappuccino of latte macchiato bereiden? Dan heb je respectievelijk cappuccino glazen of latte macchiato glazen nodig. Wil je een espresso bereiden? Dan kun je het voor speciale espresso kopjes kiezen.

Richtlijnen bij het bereiden van koffie

Om zelf koffie te bereiden, zou je je aan enkele richtlijnen moeten houden. Zo is het een richtlijn om ongeveer 7 gram gemalen koffie per kopje te gebruiken. Wil je de koffie liever iets sterker hebben? Dan kies je voor bijvoorbeeld 8 of 9 gram. Voor een mildere smaak kies je voor 5 á 6 gram koffie.

Verder moet de koffie op de juiste temperatuur bereid worden. Wat de juiste temperaratuur is, lees je in ons artikel over de ideale koffietemperatuur.

Tot slot zou je verse koffie moeten gebruiken. Heb je bijvoorbeeld al maanden koffiebonen in je kast liggen? Op het moment dat de zak niet volledig luchtdicht is, heeft zuurstof toegang tot de zak. Deze zuurstof is van grote invloed op de versheid/smaak van de koffie. Je moet de koffie daarom altijd luchtdicht bewaren, bijvoorbeeld in een vacuüm bewaardoos.

Hoe wordt koffie gedronken?

Het zetten van een lekker kopje koffie is puur vakmanschap. Dit heeft te maken met de vele aandachtspunten én met de vele koffiesoorten. Op dit moment kun je uit meer dan 20 verschillende koffiesoorten kiezen. De 15 meest voorkomende koffiesoorten bespreken we hieronder in het kort.

Espresso

Een espresso kenmerkt zich door een kleine hoeveelheid koffie. Het gaat vaak om maximaal 30 ml aan koffie, waarbij de koffie bij voorkeur een krachtige smaak moet hebben. In Italië is een krachtige espresso onderdeel van de cultuur van het land geworden.

Ristretto

Mocht een espresso nog niet sterk genoeg zijn, kun je voor een ristretto kiezen. Een ristretto bevat zo’n 15 ml aan koffie. Je drinkt dus niet al te veel koffie, maar deze koffie is wel bijzonder sterk qua smaak. Dit is overigens ook de koffiesoort waarbij de minste hoeveelheid water gebruikt wordt.

Americano

De Americano is een koffiesoort die door Amerikaanse soldaten bedacht is. De soldaten vonden de Italiaanse koffie te sterk en te bitter, waardoor ze meer water aan de koffie toevoegden. Je kunt een Americano daardoor zien als een espresso met extra heet water. Een American bevat zo’n 60 ml aan koffie.

Lungo

Een lungo kun je grotendeels vergelijken met een espresso en Americano. Bij alle drie de koffiesoorten wordt dezelfde hoeveel koffie gebruikt, maar een andere hoeveelheid water. Maar, dat is niet het belangrijkste verschil. Het belangrijkste verschil is dat bij een lungo al het water door de gemalen koffie heenloopt. Dit zorgt voor een sterkere en vollere smaak. Bij een Americano wordt namelijk ‘simpelweg’ een normale espresso aangevuld met een extra hoeveelheid water.

Cappuccino

Als je de voorkeur aan koffie met melk geeft, kom je al snel bij een cappuccino uit. Een cappuccino wordt gemaakt van een dubbele shot espresso met daarboven op een laagje opgeschuimde melk. Tussen de espresso en de laag schuimmelk bevindt zich ook nog een laagje niet-opgeschuimde melk.

Latte

Bij een normale latte wordt er minder melk gebruik dan bij een cappuccino. Ook wordt de melk minder hard opgeschuimd, waardoor de schuimlaag dunner is. Bij een lungo kun je uitgaan van twee shotjes espresso en 250 ml melk.

Flat white

Een flat white en een cappuccino hebben veel overeenkomsten. Ook bij een flat white wordt echter dunner opgeschuimd melk toegevoegd. De hoeveelheid melk is ook significant minder; ongeveer 150 ml.

Cortado

Een cortado is een unieke koffiespecialiteit met melk. Bij deze specialiteit wordt een enkel shot espresso aan 2 delen opgeschuimde melk toegevoegd. Deze beide delen melk moeten bij voorkeur 30 ml zijn. In totaal bestaat een cortado hierdoor uit 30 ml espresso en 60 ml melk.

Latte macchiato

Een latte macchiato is een koffiespecialiteit die in een speciaal glas geschonken moet worden. In dit glas zie je namelijk duidelijk de verschillende lagen naar voren komen. De onderste laag wordt gevormd door 250 ml opgeschuimd melk.

Daarna wordt de espresso in het glas geschonken. De volgorde van bereiden is dus precies tegenovergesteld dan bij een normale latte.

Espresso macchiato

Geef je de voorkeur aan een sterke koffiesmaak, maar wil je wel de zachtheid van melk hebben? Dan is een espresso macchiato ideaal. Deze koffiespecialiteit bestaat uit een enkel shot espresso en twee theelepels opgeschuimde melk. Qua volume is een espresso macchiato niet zo groot, maar deze specialiteit is wel rijk aan aroma’s.

Ice coffee

Je kunt ook voor een koffiespecialiteit met ijs kiezen. De bekendste variant hiervan is een ice coffee. Een ice coffee bestaat uit een shot espresso en meerdere ijsblokjes. Des te meer ijsblokjes je toevoegt, des te milder de smaak van de koffie wordt.

Ice cappuccino

Een ice cappuccino bestaat uit een normale cappuccino en ijsblokjes. Je kunt de ijsblokjes ‘gewoon’ aan de cappuccino toevoegen, maar je kunt ook de espresso én ijsblokjes in een cocktailshaker doen.

Koffie verkeerd

Tot slot nog een unieke koffiespecialiteit. Een koffiespecialiteit die een bijzondere naam heeft; koffie verkeerd. Wat is er nou zo verkeerd aan deze koffie? Deze benaming heeft betrekking op de samenstelling van de koffie.

Een normaal kopje koffie bestaat uit veel koffie en een klein scheutje melk. Een koffie verkeerd bestaat ook uit koffie, maar dan met een flinke hoeveelheid melk. Deze melk moet ook nog eens bij voorkeur warm zijn; een ideale verhouding is half-half.

Hoe wordt koffie verkocht?

Op dit moment kun veel soorten koffie kopen. De belangrijkste soorten koffie zetten we graag voor je op een rijtje:

Filter koffie: de filter koffie, ook wel gemalen koffie genoemd, is geschikt voor een filterkoffiezetapparaat. Je doet een bepaalde hoeveelheid gemalen koffie in het apparaat, waarna water door/langs deze koffie heen drupt. Op die manier zet je makkelijk een grote hoeveelheid koffie. Filter koffie is relatief mild van smaak.
Koffiebonen: als je de allerlekkerste koffie wilt zetten, is het gebruiken van koffiebonen de beste optie. Koffiebonen zijn vers, zijn rijk aan aroma’s en zijn in veel varianten te verkrijgen. Zo kun je voor koffiebonen met een krachtige- of met een milde smaak kopen.
Koffiecups: heb je een koffiecupmachine in je keuken staan? Dan kun je niet om de koffiecups heen. Dit zijn aluminium/plastic cups met daarin een hoeveelheid gemalen koffie.
Koffiepads: de koffiepads horen bij een koffiepadmachine. De pads zijn eveneens gevuld met een bepaalde hoeveelheid gemalen koffie.
ESE servings: ESE servings zijn espresso pads die je in een pistonmachine kunt gebruiken. Ook deze servings bevatten ongeveer 7 gram aan gemalen/samengeperste koffie.

Wat is voor jou de beste koffie? Dit is vooral afhankelijk van het apparaat dat je in je keuken hebt staan. Mocht je per sé voor de allerlekkerste koffie willen gaan, kies je voor koffiebonen.

Leuke weetjes over koffie

Cafeïnevrije koffiebonen bevatten wel cafeïne. De hoeveelheid cafeïne is echter beperkt, waardoor je lichaam deze cafeïne niet eens opmerkt.
Er bestaan officieel vier koffieplanten. Wij hebben onderscheid gemaakt tussen Arabica en Robusta, maar de soorten Liberica en Excelsa bestaan ook nog. Deze koffieplanten zijn echter erg zeldzaam.
De perfecte watertemperatuur is 96 graden Celsius. Voor het zetten van ene overheerlijke kopje koffie moet de temperatuur van het water precies 96 graden Celsius zijn.
In Nederland drinkt zo’n 80% van alle mensen koffie. We behoren hiermee tot één van de top 5 landen wat betreft hoeveelheid kopjes koffie.
Gemiddeld drinken we ruim 8 kilogram koffie per jaar. Per persoon drinken we in ons land meer dan 8 kilogram koffie.
Koffieplantages zijn alleen in landen bij de evenaar te vinden. Op onze aardbol groeien in 53 landen koffieplanten. Het gaat hierbij alleen om landen die aan de evenaar liggen.
De duurste koffie ter wereld is Kopi Luwak. Deze koffiesoort is onwijs duur, maar het bereidingsproces is niet zo smaakvol. Een katachtig dier, de Luwak, eerst koffiebessen en poept deze vervolgens uit. Van de uitgepoepte koffiebessen wordt vervolgens de duurste koffie ter wereld gemaakt.
Koffie drinkt voorkomt gezondheidsproblemen. Onderzoek wijst uit dat het drinken van koffie meerdere gezondheidsproblemen voorkomt. Tevens is het mogelijk om met koffie af te vallen, waarover je in dit artikel meer kunt lezen.